İran İslam Devrimi, 1979 yılında İran'da monarşik yönetimin devrilerek yerine İslam Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlanan olaylar zinciridir. Bu devrim, sadece İran'ın değil, tüm Orta Doğu'nun ve dünyanın siyasi dengelerini değiştirmiştir.
Nedenleri:
- Şah'ın Yönetimi: Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin baskıcı ve Batı yanlısı politikaları, halkın tepkisini çekmiştir. Şah'ın otoriterliği ve yolsuzluk iddiaları da hoşnutsuzluğu artırmıştır.
- Ekonomik Sorunlar: Petrol gelirlerine rağmen ekonomik eşitsizliklerin artması, yoksulluk ve işsizlik gibi sorunlar halkın memnuniyetsizliğini körüklemiştir.
- Dini ve Kültürel Faktörler: Şah'ın Batılılaşma çabaları, geleneksel değerlere ve dini inançlara ters düşmüş, bu da din adamlarının ve dindar kesimin tepkisini çekmiştir. İslamcı ideolojinin yükselişi de bu dönemde etkili olmuştur.
- Siyasi Baskılar: Siyasi özgürlüklerin kısıtlanması, muhalif grupların ve aydınların sesini yükseltmesine neden olmuştur.
Gelişimi:
- Halk Hareketleri: 1978'de başlayan kitlesel protestolar ve gösteriler, Şah rejimini sarsmıştır. Bu protestolar, özellikle dini liderlerin önderliğinde organize edilmiştir.
- Ayetullah Humeyni'nin Rolü: Sürgünde bulunan Ayetullah Humeyni'nin liderliği, devrimin önemli bir itici gücü olmuştur. Humeyni'nin kasetler aracılığıyla yaptığı konuşmalar, halkı harekete geçirmiştir.
- Şah'ın Kaçışı: Ocak 1979'da Şah'ın ülkeyi terk etmesi, devrimin zaferini hızlandırmıştır.
- İslam Cumhuriyeti'nin İlanı: Şubat 1979'da Humeyni'nin İran'a dönmesiyle birlikte, İslam Cumhuriyeti ilan edilmiştir.
Sonuçları:
- İslam Cumhuriyeti'nin Kuruluşu: İran, İslam hukuku (Şeriat) ile yönetilen bir teokrasiye dönüşmüştür. Teokrasi kavramı bu devrimle birlikte önem kazanmıştır.
- İran-Irak Savaşı: 1980-1988 yılları arasında İran ile Irak arasında yaşanan savaş, devrimin etkilerini daha da derinleştirmiştir.
- Bölgesel Etkiler: Devrim, Orta Doğu'da Şii hareketlerin güçlenmesine ve bölgedeki siyasi dengelerin değişmesine yol açmıştır.
- Uluslararası İlişkiler: İran'ın Batı ile ilişkileri gerginleşmiş, ülke uluslararası alanda izole edilmeye çalışılmıştır.
- İran'da Siyasal%20İslam'ın yükselişi